Başta kemiklerin ve dişlerin güçlü olmasını sağlayan fosforun günlük beslenmedeki rolü nedir?
Fosfor, vücutta kemik sağlığı, hücresel enerji üretimi ve hücre yapısının korunması gibi birçok önemli biyolojik süreçte rol oynayan bir mineraldir. Peki, fosfor yüksekliği ve düşüklüğü belirtileri nelerdir?
Fosfor, güçlü ve sağlıklı kemikler oluşturmak için kalsiyum ile birlikte çalışan, vücuttaki atıkları filtrelemek, doku ve hücreleri onarmak gibi süreçlerde rol alan önemli bir mineraldir. Vücutta çok fazla fosfor olması, çok az fosfor bulunmasından daha yaygındır. Böbrek hastalığı veya çok fazla fosfor tüketmek ve yeterli kalsiyum almamak fosfor fazlalığına neden olabilir. Bununla birlikte, belirli sağlık sorunları (diyabet ve alkolizm gibi) veya ilaçlar (bazı antasitler gibi) vücudunuzdaki fosfor seviyelerinin çok düşmesine neden olabilir.
Günlük beslenmede ihtiyaç duyulan fosfor miktarı yaşa bağlıdır. Yetişkinler, 9-18 yaş arasındaki çocuklardan daha az fosfora ihtiyaç duyarken, 8 yaşın altındaki çocuklardan daha fazla fosfora ihtiyaç duyar. Fosfor için önerilen diyet yardımı (RDA) aşağıdaki gibidir:
– Yetişkinler (19 yaş ve üstü): 700 mg- Çocuklar (9 ila 18 yaş arası): 1.250 mg- Çocuklar (4 ila 8 yaş): 500 mg- Çocuklar (1 ila 3 yaş): 460 mg- Bebekler (7 ila 12 ay arası): 275 mg- Bebekler (0 ila 6 ay arası): 100 mg
FOSFOR NE İŞE YARAR?
Fosfor, vücudun temel minerallerinden biri olarak enerji üretimi, depolanması ve kullanımı süreçlerinde kritik rol oynar. Kemiklerin ve dişlerin güçlü olmasını sağlarken, hücresel fonksiyonların düzenlenmesine, DNA ve RNA üretimine katkıda bulunur. Böbreklerde atıkların filtrelenmesine yardımcı olur, asit-baz dengesini korur ve kasların düzgün çalışmasını destekler. Ayrıca, fosfor egzersiz sonrası kas ağrılarının azaltılmasına ve vücuttaki çeşitli kimyasal reaksiyonların düzenlenmesine yardımcı olan çok yönlü bir mineraldir.
Fosforun görevleri şu şekildedir:
– Enerji üretimi ve depolanması süreçlerinde ATP (adenozin trifosfat) sentezine katkı sağlamak,- Kemiklerin ve dişlerin yapısında önemli bir bileşen olarak görev yapmak,- Hücre zarı yapısında bulunan fosfolipitlerin oluşumuna katkıda bulunmak,- Hücresel işlevlerin düzenlenmesinde ve genetik materyal olan DNA ve RNA’nın yapısında yer almak,- Vücut sıvılarındaki asit-baz dengesini korumaya yardımcı olmak,- Kas ağrılarının azaltılmasında ve kasların sağlıklı çalışmasında destekleyici rol üstlenmek,- Böbreklerin atıkları filtrelemesine yardımcı olmak,- Sağlıklı bir metabolizmanın korunmasını desteklemek.
FOSFOR YÜKSEKLİĞİNİN SAĞLIĞA ETKİLERİ NEDİR?
Hiperfosfatemi olarak adlandırılan fosfor yüksekliği, kandaki fosfor seviyesinin yani kan fosfat konsantrasyonunun desilitre başına yetişkinlerde 4,5 mg/dL, çocuklarda 6,5 mg/dL üzerinde olmasıdır. Fosfor yüksekliği genellikle kronik böbrek hastalığına, paratiroid hormonu sorunlarına ve kan pH’ının normalden düşük olabileceğine işaret eder. Böbrekler doğru çalışamadığında kandaki fazladan fosforu filtreleyemez, bu kandaki fosfor seviyelerinin yükselmesine neden olur.
FOSFOR YÜKSEKLİĞİ BELİRTİLERİ
– Kaslarda zayıflık veya spazmlar,- Kaşıntı (pruritus),- Eklem ve kas ağrıları,- Cilt altında sertleşmiş kalsiyum-fosfor birikintileri,- Kemik ağrısı veya kırılganlık,- Kalp ritmi bozuklukları (aritmi),- Yorgunluk ve halsizlik,- İştahsızlık ve mide bulantısı,- Nefes darlığı veya solunum güçlüğü,- Sinir sistemi üzerinde etkiler (karıncalanma veya uyuşma gibi).
FOSFOR DÜŞÜKLÜĞÜNÜN SAĞLIĞA ETKİLERİ NEDİR?
Fosfor eksikliği, hücresel enerji üretimini olumsuz etkileyerek kas zayıflığı, yorgunluk, nefes darlığı, kemik ağrıları ve bağışıklık sisteminin zayıflaması gibi belirtilere neden olabilir. Tedavi, fosfor takviyesi, diyet düzenlemeleri ve altta yatan nedenin giderilmesiyle yapılır.
FOSFOR DÜŞÜKLÜĞÜ BELİRTİLERİ
– Kas güçsüzlüğü ve yorgunluk,- Kemik ağrıları ve kırılmalara yatkınlık,- İştahsızlık ve kilo kaybı,- Zihinsel bulanıklık veya hafıza problemleri,- Solunum güçlüğü,- Bağışıklık sisteminin zayıflaması,- Karıncalanma, uyuşma veya kas spazmları,- Kalp ritminde düzensizlikler (aritmi),- Sinirlilik, anksiyete veya depresyon,- Halsizlik ve genel enerji eksikliği.
FOSFOR AÇISINDAN ZENGİN BESİNLER NELERDİR
– Et ve kümes hayvanları- Balık- Süt ve diğer süt ürünleri- Yumurtalar- Kepekli tahıllar- Patates- Sarımsak- Kurutulmuş meyve- Gazlı içecekler (karbonat üretmek için fosforik asit kullanılır)- Tam tahıllı ekmek ve tahıl çeşitleri, beyaz undan yapılan gıdalardan daha fazla fosfor içerir.
Görsel Kaynak: istockphoto
