Kıdem tazminatı tavanı aşılabilir mi?
SÖZLEŞMEYLE ARTIRILAN KIDEM TAZMİNATI TAVANI AŞABİLİR Mİ?
Bir KİT’te 34,5 yıl çalıştıktan sonra 8 Ocak 2025’te emekli oldum. Tavandan tazminatım ödendi. Toplu iş sözleşmemizin 46. maddesi şöyle: “İşçilerin kıdem tazminatları her hizmet yılı için 40 günlük ücreti tutarında hesap edilerek yasa hükümleri içinde ödenir. Ancak 01.03.1993 tarihinden sonra yeni işe girenler için yasal hükümler uygulanır.” Kıdem tazminatımı 40 gün üzerinden alabilmem için ne yapmalıyım? (Hakan Ö.)
SORULARINIZ İÇİN: [email protected]
Kıdem tazminatı işçinin en büyük güvencesidir. Geçmişte emekliye ayrılan işçi kıdem tazminatı ile başını sokacak bir ev alabilir iken günümüzde ancak oğlunun, kızının evlenme harcamalarını karşılamaya bile zor yetiyor. Kıdem tazminatının giderek erimesi tam da sorduğunuz soruyla ilgilidir.
Kanuna göre, kıdem tazminatı, işçinin aynı işverenin bir veya değişik iş yerlerinde çalıştığı her tam yıla karşılık 30 günlük son ücreti tutarında ödenir. Otuz günlük süre bireysel veya toplu iş sözleşmesiyle işçi lehine değiştirilebilir. Toplu iş sözleşmelerinde bu süre 40 – 45 güne kadar çıkartılabilir.
Yine kanuna göre, toplu sözleşmelerle veya hizmet akitleriyle belirlenen kıdem tazminatlarının yıllık miktarı, en yüksek devlet memuruna bir hizmet yılı için ödenecek emeklilik ikramiyesini geçemez. Buna kıdem tazminatı tavanı diyoruz.
Kıdem tazminatı tavanı 2025 yılı ocak – haziran döneminde 46.655,43 TL olarak uygulanmaktadır. 1982 yılından önce kıdem tazminatı tavanı 7,5 asgari ücret tutarında uygulanıyordu. O yasa hükmü bugün geçerli olsaydı kıdem tazminatı tavanı 195 bin lira olacaktı.
Mevcut kıdem tazminatı tavanı üzerinden gidersek, çalıştığınız iş yerinde brüt ücreti 30.000 TL olan bir işçiye, iş yerindeki toplu sözleşme uyarınca 40 gün üzerinden 40.000 TL kıdem tazminatı ödenir. Toplu sözleşmede 40 gün hükmü olmasaydı bu işçi her yıl için 30.000 TL kıdem tazminatı alabilirdi.
Ancak, aynı iş yerinde brüt ücreti 50.000 TL ile çalışan işçi, her ne kadar sözleşmede 40 günlük ücret üzerinden ödeneceği yazsa da her tam yıl için alabileceği kıdem tazminatı 46.655,43 TL’dir. Aylık brüt ücretinizin ne olduğunu yazmamışsınız ama sözleşmedeki 40 gün düzenlemesine rağmen her tam yıl için alabileceğiniz kıdem tazminatı, söz konusu tavanı aşamaz.
EV KADINLARI NASIL EMEKLİ OLUR?
Eşimle 30 yıllık evliyiz. 57 yaşındayım. İş yerim var iken 1800 gün BAĞ-KUR primi ödedim. Sağlık sorunlarım yüzünden kapatmak zorunda kaldım. Yirmi yıllık evli, 3600 gün prim ödeyen ev kadınlarının emekli olacağı söyleniyor. Bu kanundan yararlanarak emekli olabilir miyim? (Hatice T.)
Üzülerek söylemek zorundayım. Birçok haber sitesi, hatta bazı televizyonlar dahi zaman zaman bu tür haberlere yer vererek vatandaşları aldatmakta, beklentiye sokmaktadır. Belli bir süre evli olan kadınlara emeklilik amacıyla bir yasal düzenleme veya yasa hazırlığı bulunmuyor.
Ev kadınları dahil düzenli bir işte çalışmayanlar isteğe bağlı sigorta primi ödeyerek emekli olabilirler. AK Parti’nin 2023 seçimleri öncesinde yayımladığı seçim beyannamesinde ev kadınlarının isteğe bağlı ödeyecekleri primlerin üçte birinin devlet tarafından karşılanacağı ve bazı meslek gruplarının iş yükü ağırlığı nedeniyle sahip oldukları yıpranma hakkının ev kadınlarına da sağlanacağı belirtildi. Bu düzenleme şu an hayata geçmiş olsaydı, asgari ücret üzerinden isteğe bağlı sigorta yaptıran ev kadınları aylık 8.312,76 TL yerine 5.547,84 TL prim ödeyeceklerdi. Kalan 2.773,92 TL’yi de devlet yatıracaktı. Ayrıca, prim yatırdıkları her 360 gün için 60 veya 90 gün yıpranma hakkı elde edeceklerdi. Yani her yıla karşılık primleri 360 gün yerine 420 veya 450 gün prim ödemiş kabul edilecekti.
Bu konuda henüz bir yasal düzenleme hazırlığı bulunmuyor. Yasa çıktığı takdirde, yürürlüğe girdikten sonraki primler için uygulanır.
Sizin BAĞ-KUR statüsünde 3600 gün ile emekli olma şansınız bulunmuyor. İlk defa sigortalı çalışmaya 8 Eylül 1999 tarihinden önce başladıysanız son 1260 günlük prim süresini fiilen 4/a’lı bir işte çalışmak suretiyle 3600 günü tamamlayarak SSK statüsünde emekli olabilirsiniz. Aksi takdirde isteğe bağlı sigorta ile emekli olmak isterseniz prim günlerinizi 5400’e tamamlamak zorunda kalırsınız.
PRİM GÜNÜ EKSİK OLAN TOPLU ÖDEME İLE EMEKLİ OLABİLİR Mİ?
Annem 21.05.1967 doğumludur. 09.08.2001 tarihinde işe girişi yapılmış, toplam 82 gün prim yatırılmıştı. 31.10.2001 tarihinde çıkışı yapılmıştır. 20.12.2019 tarihinde anneme EK-5 tarım sigortası yaptık. Prim yatırmaya devam ediyoruz. Toplam 1954 prim günü bulunuyor. Bu şartlar altında prim ödemesini ne zamana kadar yapmamız lazım? Ne zaman emekli olur? Yaş şartını tamamlar ise toplu ödeme ile emekli olabilir mi veya başka bir şey yapmamız gerekir mi? (Halim P.)
Anneniz ilk defa sigortalı çalışmaya 8 Eylül 1999 tarihinden sonra 30 Nisan 2008 tarihinden önce başladığı için 3600 prim günüyle 58 yaşında emekli olabilir. Yaşını doldurmak üzere ama 1646 prim gününe daha ihtiyacı bulunuyor.
Sigortalı çalışmaya başladıktan sonra doğan çocuğu bulunuyorsa ve çocuk iki yaşını dolduruncaya kadar herhangi bir işte çalışmadığı ve sigorta primi ödemediği günler için doğum borçlanması yaparak eksik prim günlerinin bir kısmını tamamlayabilir. Doğum borçlanması dışında eksik prim günlerini toplu prim ödeyerek tamamlama imkanı bulunmuyor.
